Ar ol y dyfarniad

Ar ôl dyfarniad y Goruchaf Lys na allai Terresa May tanio erthygl 50 i adael yr Undeb Ewropeaidd heb ganiatâd y senedd mae’r pantomeim yn symud yn ôl i San Steffan. Fe gyhoeddwyd y bil sef y European Union (Notification of Withdrawal) Bill.

Yn sicr mae’r fantais gyda llywodraeth May yn y senedd pan mae’n dod i ddeddfwriaeth. Mae’r prif weinidog  wedi ceisio mynnu bod y senedd yn cael rôl finimal yn broses erthygl 50 ac er  y consesiwn diweddara bod y senedd yn cael pleidlais ar y fargen derfynol mae hynna yn llai o gonsesiwn na fase rhywun yn tybio gan ei fod yn ddewis rhwng derbyn bargen gwael neu dim bargen o gwbl.

Ar y llaw arall mae May wedi cyngwystlo llawer o’i chredadwyaeth ar drigir Erthygl 50 cyn diwedd Mawrth ac felly fydd ddim yn hapus os fydd y broses seneddol yn dal ei hamserlen i fyny.

Mae 'na ddau ddiwrnod wedi ei chlustnodi i ail ddarlleniad y bil – fydd hun yn canolbwyntio ar yr egwyddor o adael y UE. Er bydd na phleidlais ar y diwedd bydd hun yn fawr o broblem i’r llywodraeth ac mae nwy yn annhebyg o golli’r bleidlais.

Y broblem i’r llywodraeth ydi’r cam pan mae’r mesur yn y pwyllgor sydd yn cymryd lle ar lawr y Tŷ. Mae 'na lawer i welliannau ar eu ffordd – gan Lafur, yr SNP, y Democratiaid Rhyddfrydol ac efallai rhai aelodau Ceidwadol sydd yn hollol yn erbyn gadael Ewrop. Yn amyl mae cam y pwyllgor yn un cynhyrfus gyda llawer o welliannau yn cael ei thrafod ar yr un amser. Mae yn bosib bydd Tŷ Cyffredin yn rhoi amser caled i’r llywodraeth ar yr achlysur.

Ond heb os yn Dŷ’r Arglwyddi fydd y sialens fwyaf i’r llywodraeth. Fe all y llywodraeth dominyddu’r Tŷ Cyffredin ond nid oes ganddynt fwyafrif yn yr Arglwyddi. Felly nid oed ganddynt reolaeth ar  amserlen y bil. Fe allai’r Arglwyddi cymryd llawer fwy o amser i ddadlau’r mesur na fase'r llywodraeth yn dymuno ac o bosib mynd  heibio terfyn amser Mawrth. Bydd rhaid i’r llywodraeth penderfynu un a’i rhoi consesiynau i’r gwrthbleidiau neu golli eu hamserlen.

Ond nid dechrau’r broses fydd y gwir frwydr ond y broses trafod wedyn.  Mae’r bil wedi cael ei linio yn gyfyng er mwyn lleihau’r gwelliannau.

Mi fydd yn ddiddorol gweld pa mor dyn y bydd y ddeddf gan mae yn rhaid i’r gwelliannu bod mewn cwmpas y bil.  Y Dirprwy llywydd Lindsay Hoyle bydd yn cadeirio’r cam y pwyllgor a fydd i fyny iddo fo yn unig benderfynu fain o welliannau fydd yn cael eu derbyn. Cawn weld wedyn pa mor llwyddiannus mae’r llywodraeth wedi bod gyda llunio ei bil yn dynn. 

Mae llawer yn dibynnu os oes 'na wahaniaeth cyfreithiol clir yn y bil rhwng hysbysiad ar drafodaethau. Os fydd aelodau seneddol  yn medru llunio gwellianna sydd yn delio ar drafodaethau bydd hyn yn agor y liforddau a bydd y llywodraeth o dan bwysau mawr i loywi ei chynlluniau ar Brexit a chryfha rôl y senedd yn yr holl broses.

Bydd brexit yn cymryd ein sylw am beth amser eto a fydd yna fwy o niwl nag oleuni mae ofn. Gwael y peth ni chael ei ofyn.

Trugaredd i fwy na Chelsea Manning

Fe newidwyd Barak Obama yn ei ddyddiau olaf fel Arlywydd y ddedfryd o 35 mlynedd o garchar ar Chelsea Manning. Mi fydd Ms Manning a chafodd rhan o’i haddysg yn Sir Benfro yn cael ei rhyddha Mis Mai.

Disgrifiwyd Stephen Crabb AS Benfro'r "Gweithred o drugaredd a thosturi yn nyddiau olaf arlywyddiaeth Obama. Bydd ffrindiau a theulu Manning yn fy etholaeth yn croesawu hyn."

Ychwanegodd AS Cwm Cynon, Ann Clwyd: "Newyddion gwych i Chelsea, ei theulu a'i ffrindiau fu'n ymgyrchu mor galed. Diolch yn fawr i'r Arlywydd Obama."

Ond roedd gan Obama fawr o drugaredd at un arall sydd wedi ei garcharu ers saith degau'r ganrif ddiwethaf sef yr actifedd dros hawliau'r Indiaid Americanaidd, Leonard Peltier.  Bron  sicr mae ei gyfle olaf o gael ei rhyddid wedi diflannu gyda’r penderfyniad. Er I’r Pab ofyn I Obama ei rhyddhau.

Bu cafodd Peltier yn euog o  lofruddio dau asiant FBI ar ôl brwydr saethu yn Diriogaeth Indiaid Americanaidd Pine Ridge yn De Dakotsa yn 1975.

Mae rhai yn gweld y penderfyniad fel symbal o’r gamdriniaeth o’r Indiaid Americanaidd yn system cyfiawnder troseddol yr UD; tra mha eraill yn ei weld fel llofruddiwr a ddylai dal talu ei ddyled i’r gymdeithas.

Mae Peltier erioed wedi haeru ei ddiniweidrwydd ac mae cefnogaeth llawer drwy’r byd yn cynnwys y Pab.

Ond yn fwy pwysig roedd Atwrni yr Unol Daleithiau oedd yn rhan o’r erlyniad wedi annog Obama I roi trugaredd I Peltier wrth sgwennu yn y Chicago Tribune fe ddywedodd James Reynolds “Er nad ydi unrhyw brawf yn berffaith  roedd un Peltier yn anarferol o drwblus, yn enwedig o edrych yn ôl……Roedd yr achos yn un tenau ac yn annhebyg o gael ei gynnal yn y llysoedd heddiw. Mae yn llwyr gorbwysais i labeli Peltier fel ‘llofrydd gwaed oer’ ar y ffeithiau a’r ychydig prawf ddaru oroesi’r apeliai yn yr achos.”

Fase rhywun yn meddwl bod 41 blynedd yn y ddalfa yn ddigon o gosb ac mae penderfyniad Obama yn un sydd yn un siomedig.

Fel dywedodd John Ryan cyn asiant yn yr FBI tra yn annog I Obama I weithredu trugaredd “Fel y mwyafrif o asiantau yr FBI, fe ymunais ar asiantaeth I gwneud y byd yn well lle. Roedd yn credu yr amser honno fel rwyn credu nawr bod yn yr America gwerthoedd am cyfiawnder a tecwch, ond wrth edrych yn ol tros y 41 blynedd dwi yn gweld yr un yn achos Peltier.”

Ail-lansio Jeremy Corbyn

Gyda mwyafrif o aelodau'r blaid Lafur eisio aros yn yr Undeb Ewropeaidd ond hen gadarnleoedd Llafur wedi pleidleisio i adael Ewrop mae arweinydd Llafur mewn sefyllfa anodd fel dyweded yr hen ddihareb ‘rhwng y dyn a thinau’r gwartheg.’ Ac fel mae’r polau piniwn yn dangos mae cefnogaeth i’r blaid Lafur yn isel sydd yn tan linellu'r teimlad bod Llafur wedi colli ei ffordd ac yn ansicr  i ba gyfeiriad i symud.

Fe fy Jeremy Corbyn yn crwydro’r stiwdios ac yn annerch cyfarfod yn Peterborough I geisio ennill tir i’w blaid. Roedd y cyfan yn cael ei ddisgrifio fel  “ail-lansiad” o ymgyrch Jeremy Corbyn.

Ar Ewrop roedd Corbyn yn cofleidio’r syniad o adael Ewrop.

 Dywedodd bod y Torïaid am flynyddoedd wedi cuddio heibio rheolau'r UE ar gymorth gwladol gan nad oeddent eisio ymyrryd. “Ond mae rheolau’r UE yn amyl yn rhwystro gweithredu ar gymorth i’r economi, swyddi gweddus a safonau byw.”

'Lexit' y chwith

Beth oedd yn ceisio cyflawni oedd y syniad o “Lexit” – ymadawiad asgell chwith o’r UE wedi ei sefydlu ar egwyddorion sosialaidd. Mae ceisio derbyn realiti canlyniad y refferendwm yn gwneud synnwyr ond yn sicr fydd yn cael ei ddefnyddio gan ei elynion i geisio dweud bod Corbyn yn sgeptig ar Ewrop o’r dechrau er iddo ddweud ddoe bod e wedi pleidleisio i aros yn y clwb.

Ond roedd eisio aros yn y farchnad sengl ac o ganlyniad roedd llafur mudol yn debyg i fod yn rhan o gost o aros yn y farchnad. Er hynny roedd yn fodlon derbyn y ffaith bod yna pryderon can llawer ar mewn mudo ac roedd yn “fodlon derbyn rheolaeth resymol ar mewn mudo.” Symudiad go fawr o’i  safiant ar y pwnc yn y gorffennol. Er iddo geisio chwarae i lawr y newid a mynnu bod o yn dal at ei egwyddorion gwreiddiol.

Cap ar gyflog

Ond nid Ewrop a gafodd y sylw mwyaf ond ei gynllun beiddgar sosialaidd i roi cap ar gyflog y gor-gyfaethog. Mae hyn yn sicr o fod yn boblogaidd gyda llawer iawn o bobol gyffredin sydd yn grac gydag anghydraddoldeb cyflogau.

Er bod yn ‘soundbite’ da, ond fel polisi mae’n debyg o fod yn un anodd i weithredu. Bydd yr un cwyn yn cael ei ddweud ag oedd yn cael ei ddweud am Ed Miliband bod e’n  ‘gwrth-dyheadol.’

Ond yn sicr mae e wedi llwyddo cael sylw ac mae’n rhan o’r ail brandio o Corbyn er mwyn gadael “Corbyn I fod yn Corbyn” er mwyn ennill tir yn bolau a cheisio manteisio ar y teimlad poblyddol  a gwelwyd y bleidlais Brexit ac ethol Trump tros yr Iwerydd. Amser a ddengys a fydd hun yn llwyddiannus ond bydd ei dîm mewnol yn hapus a sylw y cyfryngau a gafodd ei ymdrechion.